در دنياى پرشتاب امروز، دنيايى كه بدخوابی، استرس و سبك زندگى شتاب‌زده امرى عادى محسوب میشود، «موسيقى درمانی» و به عبارتى ديگر به‌كارگيرى موسيقى براى بهبود موقعيت‌هاى مختلف، رويكردى بسيار جالب می‌‌تواند باشد.
موسيقى درمانى يكى از جلوه‌هاى كاربردى موسيقى در زندگى عموم است و آشنايى با اين رشته می‌‌تواند استنباط و انتظار عموم از موسيقى را ارتقاء بخشد و ذهن را به سوى كاربرد گسترده آن متوجه كند.
ارتقاى درك علمى از موسيقى و ترميم فرهنگ شنيدن موسيقى باعث میشود درك موسيقى از گردونه محدود احساس فراتر رود و بر فضاى گسترده و فكورانه آن افزوده شود به گونه‌اى كه فرد موسيقى را عميقا بفهمد و به خوبى در اختيار گيرد.
موسيقى درمانى در درمان افرادى كه دچار ناتوانی‌‌هاى مختلفى از جمله عقب‌ماندگى ذهنی، تاخير‌يافتگى رشدی، معلوليت جسمی، بيمارى روانى و ديگر مشكلات بوده‌اند، نتيجه موفقيت‌آميزى داشته است.
موسيقى درمانگر، اهداف و مقاصد را بر اساس نيازهاى خاص درمانجو دنبال می‌‌كند و براى پيشبرد اين اهداف از شيوه‌هاى گوناگونى استفاده میشود براى مثال، آواز خواندن می‌‌تواند به افراد مبتلا به بيمارى آلزايمر كمك كند تا حافظه دراز مدت خود را به كار اندازند.
نواختن آلات موسيقى با همسالان يا فرد يا افراد درمانگر، می‌‌تواند مهارت‌هاى ميان فردى و يا قدرت برقرارى ارتباط با ديگران را افزايش دهد و كاركردهاى اجتماعى را بهبود بخشد. از همه مهمتر اينكه افراد احساساتشان را در روشى مطمئن و لذت‌بخش به‌وسيله نواختن موسيقی، گوش كردن به موسيقى و حركات موزون و هماهنگ با موسيقى بيان می‌‌كنند.
موسيقى می‌‌تواند استرس را كاهش دهد. به عنوان مثال، براى مقابله با هراس از صحبت در مقابل ديگران و ترس از روبرو شدن با شخصيت‌هاى با نفوذ می‌‌توان از واكنش‌هايى كه با موسيقى راك تهييج شده است استفاده كرد.
طبيعى است كه سليقه شخصى روى عكس‌العمل شنونده نسبت به موسيقی، اثر دارد از اين رو بايد براى استفاده بهينه از موسيقى درمانى جهت كاهش تنش و استرس، سليقه شخصى افراد در نظر گرفته شود.
هرچند استفاده از موسيقى آرامبخش يا محرك می‌‌تواند در موارد مختلف مفيد باشد، اما در عين حال موسيقى داراى ظرايفى است كه عكس‌العمل‌هاى پيش بينی‌‌نشده‌اى را در بعضى افراد بيدار می‌‌كند.
به عنوان مثال موسيقى ريتميك آرام كه در موارد عادى نوعى موسيقى آرامبخش محسوب میشود می‌‌تواند براى در بعضى شنونده‌ها احساسى غريب و يا ترس آور ايجاد كند.
دكتر «علی‌زاده محمدی» رئيس انجمن موسيقى درمانى ايران در تعريف موسيقى درمانى میگويد، «موسيقى درمانی، استفاده تجويز شده و سازمان‌يافته از موسيقى يا فعاليت‌هاى آن براى تغيير حالات ناسازگار زير نظر موسيقى درمانگر براى كمك به مراجعين در رسيدن به اهداف درمانى است».
اين متخصص موسيقى درمانى میگويد موسيقى درمانى وسيله سرگرمى و بازى نيست بلكه عامل اصلاح‌كننده تجويزشده‌اى است كه به بهبود سازگارى رفتار و حالات كمك می‌‌كند.
در پنجاه سال گذشته تحقيقات بسيار زيادى انجام شده است كه نشان می‌‌دهد موسيقى روى بسيارى از بيماریها از جمله ناراحتی‌‌هاى تنفسی، بيماریهاى قلبی، دردهاى كليوی، بيماریهاى كودكان، ناراحتی‌‌هاى قبل و بعد از جراحی، دردهاى زايمان، كما، سوختگى و عوارض سرطان اثر دارد.
بيشتر مادران هنگام باردارى نگران وضعيت خود هستند اين نگرانی‌‌ها اگر چه بيشتر در اثر خيال و تصورهاى شخصى است اما از تنش و نگرانى آن نمی‌‌توان چشم‌پوشى كرد و خواه‌ناخواه مادر را دچار ناآرامى می‌‌كند.
پزشكان براى تقويت آرامش مادران همواره روشهاى غيردارويى را توصيه می‌‌كنند روش‌هايى كه كمك می‌‌كند تا از تشويش و نگرانى مادر كاسته شود كه تمرين‌هاى «تن آرامی» (Relaxation) از جمله مهمترين اين روش‌ها است.
دكتر علی‌زاده محمدى در اين خصوص میگويد استفاده از موسيقى آرامبخش همراه با تمرين‌هاى تن‌آرامى توام با تصور هدايت شده، روش رايجى براى تقويت آرامش مادران است.
خواندن ترانه‌ها و انجام بعضى از تمرين‌ها موجب میشود كه مادر آرامش پيدا كرده و خاطره مثبتى از اتاق عمل دريافت كند.
به گفته كارشناسان، موسيقى در درمان برخى از بيماریهاى روانی، افسردگی، ميگرن، سردردهاى عصبى واضطراب موثر است.
اوج انتقال احساسات و تاثيرات در موسيقى نهفته است و يك موسيقى واقعى و خوب می‌‌تواند بر لايه‌هاى وجودى فرد اثر بگذارد و به زندگى انسان معنا و جهت ببخشد.
برخى آزمايش‌ها نشان داده است افرادى كه بعد از عمل جراحى برايشان موسيقى پخش میشود، تحمل درد بيشترى دارند و براى تسكين درد خود كمتر تقاضاى مسكن می‌‌كنند.
دكتر «غفار ملك خسروی» روان‌شناس و دبير انجمن موسيقى درمانى نيز در گفت‌وگو با خبرنگار علمى ايرنا با اشاره به اين كه اضطراب و افسردگى پايه و اساس بسيارى از بيماریهاى جسمى و روانى هستند، گفت بر اساس تحقيقات مختلفى كه تا به حال صورت گرفته، با استفاده از موسيقى درمانى و تمرين تن‌آرامى استرس و افسردگى كاهش می‌‌يابد و در پى آن از شدت بيماریهاى جسمى و روانى فرد هم كاسته میشود .
وى میگويد در مورد بيماری‌‌هايى همچون ميگرن كه ارتباط مستقيمى با ميزان اضطراب و استرس وارده به افراد دارد، با كمك موسيقى مي‌توان در جهت كاهش استرس و در نتيجه كاهش شدت دردهاى ميگرنى گام برداشت.
زمانى كه انسان درد دارد آستانه تحمل او پايين می‌‌آيد و به عبارتى حساس‌تر میشود در اينجا موسيقى و تمرين تن آرامى می‌‌تواند منجر به ايجاد آرامش در فرد شود.
به گفته اين متخصص موسيقى درمانى تاكيد بر اين نكته مهم است كه موسيقى به تنهايى كار درمانى نمی‌‌كند بلكه به عنوان يك روش حمايتی، در بالا بردن كيفيت سلامت روانى و جسمى افراد كمك می‌‌كند.
به كار بردن موسيقى در بيمارستان‌ها، رستوران‌ها، پارك‌ها و ... در ايجاد آرامش و احساس خوشايند در افراد موثر است.
انواع موسيقى براى كمك به حل مشكلات مختلف، موسيقی‌‌ها يا سازهاى مختلفى وجود دارد كه درمانگر آن را بر اساس شناخت مشكل در بيمار با هدف كم كردن يك مشكل خاص، انتخاب می‌‌كند.
دكتر ملك‌خسروى میگويد به عنوان مثال اگر فردى مضطرب است اين فرد در درجه اول به آرامش نياز دارد و براى او از يك موسيقى آرامبخش كه ريتم كمترى دارد و فواصل گام‌ها هم در آن كم است استفاده میشود.
موسيقى به دليل جذاب بودن می‌‌تواند در وجود همه كس و در سطوح و واكنش‌هاى مختلف بدنى و روانى به راحتى و با احساس خوشايندى نفوذ كند.
وقتى برنامه‌هاى موسيقى درمانى می‌‌تواند بر بيمارانى كه در حالت بيهوشى كامل به سر می‌‌برند اثر بگذارد، طبيعى است كه تاثير آن بر بيماریهاى ساده بيشتر است.
از نظر پزشكى يك بيمار وقتى در بيهوشى كامل به سر می‌‌برد و علايم حياتى او به كمترين حد می‌‌رسد در بدترين شرايط قرار دارد (اغماء) در چنين حالتى موسيقى درمانى توانسته است در حد هر چند اندك، ارتباط و حيات روانى و جسمانى را به بيمار بازگرداند.
علت تاثير موسيقى درمانى روى بعضى از علايم بيماریهاى مزمن و حاد پزشكی، جذاب بودن ذاتى و نيروى محرك و قوى آن است.
در سال‌هاى اخير در آمريكا از موسيقى به عنوان داروى پيشگيرى و تقويت‌كننده سلامت و شخصيت استفاده میشود و به نظر می‌‌رسد كه موسيقى باعث تجديد حيات میشود بعد از آمريكا پيشرفت سريع موسيقى درمانى در انگلستان بوده است.
