|
روش‌های پژوهشی روان‌شناسی، ممکن است خیلی ساده یا خیلی پیچیده باشند امّا چند عبارت، اصطلاح و مفهوم وجود دارد که تمام دانشجویان روان‌شناسی و کسانی که نتایج این پژوهش‌ها را مطالعه می‌کنند باید بدانند. در زیر، فهرستی از این اصطلاحات مهم، همراه با تعریف خلاصه‌ای از آن‌ها آورده شده است:
1- پژوهش کاربردی (Applied Research)
پژوهش کاربردی، نوعی پژوهش است که بر روی حل مسائل عملی تمرکز دارد. پژوهش کاربردی، به جای تمرکز بر توسعه یا بررسی پرسش‌های نظری، به یافتن راه‌حل‌هایی برای مسایلی که بر زندگی روزمره ما تاثیر می‌گذارند، می‌پردازد.
2- پژوهش بنیادی (Basic Research)
پژوهش بنیادی، نوعی پژوهش است که مستلزم بررسی موضوعات نظری و افزودن آن‌ها به پایگاه دانش علمی می‌باشد. با وجودی که این نوع پژوهش به درک ما از ذهن و رفتار انسان کمک می‌کند امّا لزوماً کمکی به حل فوری مسائل و مشکلات عملی نمی‌کند.
3- مطالعه موردی (Case Study)
مطالعه موردی عبارت است از مطالعه عمیق درباره یک فرد یا یک گروه. در یک مطالعه موردی، تقریباً تمام جنبه‌های زندگی و سابقه فرد (یا گروه) مورد نظر تحلیل می‌گردد تا الگوها و علل رفتار او کشف گردد.
4- پژوهش همبستگی (Correlation Research)
مطالعات همبستگی به منظور جستجو برای یافتن رابطه بین متغیرها صورت می‌گیرد. پژوهش‌های همبستگی به یکی از سه نتیجه زیر می‌رسد: همبستگی مثبت، همبستگی منفی و نبود همبستگی. ضریب همبستگی، معیاری است برای شدّت همبستگی و محدوده آن از 1- تا 1+ است.
5- پژوهش مقطعی (Cross-Sectional Research)
پژوهش مقطعی، نوعی روش پژوهش است که غالباً در روان‌شناسی رشد مورد استفاده قرار می‌گیرد امّا در حوزه‌های دیگری از جمله علوم اجتماعی، آموزش و سایر شاخه‌های علوم نیز به کار گرفته می‌شود.
6- ویژگی‌های خواسته (Demand Characteristic)
این اصطلاح در پژوهش‌های روان‌شناسی برای توصیف نشانه یا سرنخی به کار می‌رود که شرکت کننده را از آنچه که آزمونگر انتظار یافتنش را دارد آگاه می‌سازد.
7- متغیر وابسته (Dependent Variable)
متغیری است که در یک آزمایش مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
8- آمار توصیفی (Descriptive Statistics)
آمار توصیفی برای توصیف جنبه‌های مختلف داده‌های جمع‌آوری شده در یک آزمایش روان‌شناختی به کار می‌رود.
9- مطالعه دوسرکور (Double-Blind Study)
مطالعه‌ای است که در آن نه شرکت کنندگان و نه آزمونگران نمی‌دانند چه درمانی در مورد کدام بیمار به عمل می‌آید.
10- روش تجربی (Experimental Method)
روش تجربی مستلزم دستکاری یک متغیر برای تشخیص این نکته است که تغییر در یک متغیر باعث تغییر در متغیر دیگر می‌شود یا نه.
11- پدیده هاوتورن (Hawthorne effect)
این اصطلاح به تمایل برخی افراد برای سخت‌تر و بهتر کار کردن به هنگامی که در یک آزمایش شرکت می‌کنند، اشاره دارد. افراد ممکن است به خاطر توجهی که از سوی پژوهشگر دریافت می‌کنند رفتارشان را تغییر دهند.
12- پژوهش طولی (Longitudinal Research)
پژوهش طولی، نوعی روش پژوهش است که برای کشف رابطه بین متغیرهایی که به متغیرهای مختلف زمینه‌ای مربوط نیستند، به کار می‌رود.
13- مشاهده طبیعی (Naturalistic Observation)
نوعی روش پژوهش است که غالباً توسط روان‌شناسان و سایر دانشمندان علوم اجتماعی به کار گرفته می‌شود. این روش مستلزم مشاهده موضوعات در محیط طبیعی‌شان است. این نوع پژوهش غالباً در شرایطی که انجام پژوهش‌های آزمایشگاهی امکان‌پذیر نباشد صورت می‌گیرد.
14- تخصیص تصادفی (Random Assignment)
استفاده از رویه‌های احتمالی در آزمایش‌های روان‌شناسی جهت اطمینان از این که هر شرکت کننده فرصت یکسان و مشابهی برای تخصیص داده شدن به هر گروه دارد.
15- پایایی (Reliability)
پایایی یا قابلیت اطمینان به سازگاری یک معیار اشاره می‌کند. یک آزمون هنگامی پایا در نظر گرفته می‌شود که در صورت تکرار نتایج تقریباً یکسان و مشابهی به دست دهد. متاسفانه محاسبه دقیق پایایی امکان‌پذیر نیست امّا راه‌های مختلفی برای تخمین آن وجود دارد.
16- تکرار (Replication)
این اصطلاح به تکرار یک مطالعه پژوهشی، عموماً در شرایط متفاوت و با موضوعات مختلف، برای تعیین این که یافته‌های مطالعه اولیه قابل تعمیم به شرکت کنندگان و شرایط دیگر می‌باشد یا نه، اشاره دارد.
17- فرسایش گزینشی (Selective Attrition)
در آزمایش‌های روان‌شناسی، احتمال کناره‌گیری برخی افراد از آن آزمایش را توصیف می‌کند. این تمایل می‌تواند اعتبار یک آزمایش روان‌شناختی را مورد تهدید قرار دهد.
18- اعتبار (Validity)
ویژگی هر وسیله سنجش یا آزمون در اندازه‌گیری آنچه قرار است اندازه‌گیری شود. یک آزمون باید معتبر باشد تا بتوان نتایج آن را به طور دقیق به کار بست و تفسیر کرد.
ترجمه: کلینیک الکترونیکی روان‌یار
منبع
"Psychology Research Terms", Kendra Van Wagner,
http://psychology.about.com
مقالات مرتبط
* پِژوهش‌های روان‌شناسی با مطالعات همبستگی
|
