آخرین باری که یادتان رفت به دوستتان تلفن کنید و یا یادتان رفت کلید ماشین‌تان را کجا گذاشتید کی بود؟ به احتمال زیاد، خیلی پیش نبوده است. فراموشی یک رویداد متداول و تعجب برانگیز است که گاهی درک چرایی آن مشکل می‌باشد. ما غالباً در به یاد آوردن مطالب با این پدیده روبرو می‌شویم که مطمئن هستیم آن مطلب جایی در مغز ما قرار دارد امّا نمی‌توانیم آن را بیابیم. دلایل اصلی فراموشی اطلاعات چیست؟ یکی از معروف‌ترین پژوهشگران حافظه به نام سوزان لافتوس، چهار دلیل عمده را در پاسخ به این پرسش بیان کرده است:
1- شکست بازیابی
یکی از دلایل متداول فراموشی، عدم توانایی در بازیابی یک خاطره است. یکی از توضیحاتی که در مورد علّت عدم موفقیت در بازیابی وجود دارد به نام نظریه زوال معروف است. بنابراین نظریه، هرگاه که اطلاعات جدیدی در مغز ذخیره می‌شود رّدپایی به آن نیز ایجاد می‌شود. این رّد پاها به مرور زمان کم‌رنگ‌تر و کم‌رنگ‌تر می‌شوند و اگر آن اطلاعات مورد بازیابی و استفاده قرار نگیرند، ردّ پاها نهایتاً از بین می‌روند.
مشکلی که با این نظریه وجود دارد این است که پژوهش‌ها نشان داده‌اند که حتی خاطراتی که به یاد آورده نشده‌اند و مورد استفاده قرار نگرفته‌اند نیز در حافظه بلند مدّت پایدار هستند.
2- تداخل
نظریه دیگری به نام نظریه تداخل می‌گوید که برخی خاطرات با خاطرات دیگر تداخل و رقابت می‌کنند. هنگامی که اطلاعی خیلی شبیه با اطلاع دیگری که قبلاً در حافظه ما ذخیره شده باشد، به احتمال زیاد تداخل پیش می‌آید. دو نوع تداخل وجود دارد:
- تداخل پیش گستر. هنگامی است که یک خاطره قدیمی، به یاد آوردن یک خاطره جدید را مشکل‌تر یا ناممکن می‌سازد.
- تداخل پس گستر. هنگامی بروز می‌کند که اطلاعات جدید مانع به یادآوری اطلاعات قبلاً ذخیره شده گردد.
3- نقص ذخیره‌سازی
یکی دیگر از دلایلی که ما فراموش می‌کنیم این است که اطلاعات را واقعاً در حافظه بلند مدّت خود جای نمی‌دهیم. نقص ذخیره‌سازی یا رمزبندی اطلاعات گاهی مانع از ورود اطلاعات به حافظه بلند مدّت می‌گردد. در یک آزمایش معروف، پژوهشگران از شرکت‌کنندگان خواستند که یک سکه 25 سنتی واقعی را از بین تعدادی سکه 25 سنتی تقلبی پیدا کنند (نیکرسون و آدامز). شما خودتان نیز می‌توانید این آزمایش را روی خود انجام دهید. سعی کنید که با اطلاعاتی که از یک سکه (مثلاً 25 تومانی) در حافظه دارید شکل آن را روی کاغذ بکشید و سپس شکل خود را با یک سکه واقعی مقایسه کنید. به احتمال زیاد، خواهید توانست شکل و رنگ آن را به یاد آورید امّا جزئیات دیگر آن را به یاد نخواهید آورد. دلیلش این است که فقط جزئیات لازم برای تشخیص سکه 25 تومانی از سایر سکه‌ها، رمزبندی شده و در حافظه بلند مدّت ما جای گرفته است.
4- فراموشی عمدی
گاهی اوقات ما خودمان می‌خواهیم که برخی خاطرات را فراموش کنیم، به ویژه خاطرات مربوط به رویدادها و تجربیات ناراحت کننده و ناگوار. دو نوع اصلی فراموشی عمدی عبارتند از: بازداری یا فراموشی خودآگاه و سرکوبی یا فراموشی ناخودآگاه.
لازم به ذکر است که مفهوم خاطره‌های سرکوب شده مورد قبول همه روان‌شناسان قرار ندارد. یکی از مشکلاتی که در مورد خاطره‌های سرکوب شده وجود دارد این است که مطالعه علمی این که خاطره‌ای سرکوب شده است یا نه، اگر نه غیرممکن، امّا بسیار دشوار است. فعالیت‌های ذهنی مثل به یادآوری و به کار بستن اطلاعات روش‌های مهمی برای تقویت حافظه می‌باشند و خاطرات مربوط به رویدادهای ناراحت کننده و ناگوار، احتمال کمتری دارد که به یادآورده، مورد بحث قرار گرفته و یا مورد استفاده واقع شوند.
ترجمه : کلینیک الکترونیکی روان‌یار
منبع
"Explanation for Forgetting", Kendra Van Wagner,
http://psychology.about.com
مقالات مرتبط
* بازیابی حافظه
* منحنی فراموشی ابینگهاوس
* چند کلمه را می‌توانید به خاطر بسپارید؟
|
