مرحله نوجنینی
مرحله نوجنینی از زمان لقاح، یعنی هنگامی که اسپرم و تخمک در یکی از دو لوله رحم به هم می‌پیوندند، آغاز می‌گردد. تخمک بارور شده سپس به سمت رحم حرکت می‌کند. این سفر ممکن است تا یک هفته به طول بیانجامد. تقسیم سلولی تقریباً از 24 تا 36 ساعت پس از لقاح آغاز می‌شود.
تقسیم سلّولی با سرعت زیاد ادامه می‌یابد و تــــوده سلّولی توخالـــــی که در مراحل ابتدایی تکامل جنین ایجاد می‌شود (blastocyst)، شکل می‌گیرد. این توده سلّولی از سه لایه تشکیل می‌گردد: لایه خارجی (اکتودرم) که بعداً به پوست و سیتم عصبی تبدیل می‌شود، لایه داخلی (اندودرم) که بعداً به دستگاه گوارش و مجاری تنفسی تبدیل می‌گردد و لایه میانی (مزودرم) که بعداً به عضلات و استخوان‌بندی تبدیل می‌شود.
سرانجام، این توده سلّولی به رحم می‌رسد و به دیواره داخلی رحم می‌چسبد. به این فرایند کاشت می‌گویند.

مرحله جنینی اولیه
توده سلّولی اکنون به عنوان جنین اولیه (embryo) شناخته می‌شود. این مرحله بعد از کاشت آغاز می‌گردد و تا زمانی که تقسیم سلّولی تقریباً تکمیل می‌گردد ادامه می‌یابد. ساختارهای مهم برای پشتیبانی از رشد جنین، جفت و بندناف هستند.
در طول این دوره، سلول‌ها تقسیم شده و دستگاه‌های مختلف بدن را به وجود می‌آورند. همچنین طرح اولیه اندام‌ها و سیستم عصبی تشکیل می‌شود. در خاتمه مرحله جنینی اولیه، آغاز شکل‌گیری چهره (چشم‌ها، دهان، گوش) و انگشتان قابل رؤیت می‌گردد.

مرحله جنینی
پس از آن که تقسیم سلّولی عمدتاً تکمیل گردید، توده جنینی اولیه وارد مرحله بعد می‌شود و به عنوان جنین شناخته می‌شود رشد ساختارها و دستگاه‌های اولیه بدن که در مرحله جنینی اولیه تشکیل شده بودند، ادامه می‌یابد. لوله عصبی به مغز و نخاع رشد می‌یابد و نورون‌ها شکل می‌گیرند. در خلال ماه سوم بارداری، اندام‌های جنسی شروع به ظاهر شدن می‌کنند. رشد جنین هم از نظر وزنی و هم از نظر طولی ادامه می‌یابد، هر چند قسمت اعظم رشد فیزیکی در مراحل آخر بارداری صورت می‌گیرد.

مشکلات در خلال مراحل رشد پیش از تولد
غالباً رشد پیش از تولد به صورت عادی و طبیعی اتفاق می‌افتد و رشد الگوهای شکل گرفته با تغییرات اندکی ادامه می‌یابد. با وجود این، گاهی اوقات به دلایل ژنتیکی یا مسائل محیطی ممکن است اشکالاتی در این فرایند پیش آید.

مشکلات ژنتیکی

•  سندروم داون- شایع‌ترین ناهنجاری ژنتیکی در خلال دوران رشد پیش از تولد است. سندروم داون (یا منگولیسم) به دلیل یک کروموزم 21 اضافی (یعنی به جای دو کروموزوم، سه کروموزوم وجود دارد) به وجود می‌آید و تقریباً از هر 1000 کودک، یکی به آن دچار می‌شود. خصوصیات نوعی سندروم داون شامل صورت تخت و صاف، مشکل قلبی و عقب‌ماندگی ذهنی است. خطر به دنیا آوردن بچه‌ای با سندروم داون با افزایش سن مادر، افزایش می‌یابد.
•  بیماری‌های ارثی- اگر پدر یا مادر یا هر دو حامل ژن برخی از بیماری‌ها باشند، این بیماری‌ها ممکن است به صورت ارثی به بچه منتقل گردد. به عنوان نمونه‌هایی از بیماری‌های ارثی می‌توان به کم‌خونی داسی شکل، فیبروز کیستیک (نوعی بیماری که باعث اختلال ترشح کلر و افزایش جذب سدیم در راه‌های هوایی می‌شود و احتمال ابتلاء به عفونت‌های ریوی مزمن را افزایش می‌دهد) و بیماری تای‌ساکس (نوعی بیماری سیستم عصبی که علائمش در چند ماهگی ظاهر می‌شود و باعث مرگ کودک در سنین بین 2 تا 5 سالگی می‌گردد) اشاره کرد. معمولاً از طریق آزمایش‌های ژنتیکی می‌توان تعیین کرد که پدر و مادر حامل ژن بیماری خاصی هستند یا نه.
•  مشکلات کروموزوم جنسی- سومین نوع مشکلات ژنتیکی مربوط به کروموزم‌های جنسی است. از آن جمله می‌توان به سندروم کلاین فلتر (یک کروموزوم X اضافی) و سندروم ترنر (یک کروموزوم X منفرد) اشاره کرد.

مشکلات محیطی
تعدادی از عناصر و عوامل محیطی وجود دارندکه می‌توانند به جنین آسیب برسانند:

• استعمال دارو و مواد مخدر توسط مادر- استعمال دارو توسط مادر می‌تواند پیامدهای فجیعی برای جنین داشته باشد. سیگار کشیدن مادر باعث وزن کم نوزاد می‌شود که این امر به نوبه خود می‌تواند به تضعیف سیستم ایمنی، تنفس ضعیف‌تر و اختلال عصبی نوزاد منجر شود. استفاده از الکل می‌تواند به سندرم الکلی جنینی بیانجامد که با مشکلات قلبی، نقص عضو و عقب‌ماندگی ذهنی ارتباط دارد. استفاده از داروهای غیرمجاز مانند کوکائین و متامفتامین نیز می‌تواند باعث وزن کم نوزاد و اختلالات عصبی او گردد.
• بیماری‌های مادر- تعدادی از بیماری‌ها هستند که در صورتی که مادر به آن‌ها دچار باشد می‌توانند اثر منفی بر رحم بگذارند، بیماری‌هایی از قبیل ایدز، سرخچه و تبخال. ویروس تبخال یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها نزد زنان باردار است و می‌تواند به رحم منتقل شده، باعث ناشنوایی، تورم مغز یا عقب‌ماندگی ذهنی نوزاد گردد. زنان بارداری که دچار این ویروس باشند معمولاً برای جلوگیری از انتقال ویروس تشویق به وضع حمل از طریق سزارین می‌گردند.

ترجمه: کلینیک الکترونیکی روان‌یار

منبع

"Stages of Prenatal Development", Kendra Van Wagner,
http://psychology.about.com